Frans de Waal, Jak się różnimy? Gender oczami prymatologa, przeł. Mikołaj Golachowski, Wydawnictwo Copernicus Center Press 2023, s. 464.
Pamiętacie „Bonobo i ateistę” czy „Bystre zwierzę”? Jeśli tak, to Frans de Waal nie jest Wam obcy. Choć obie powyższe książki to pozycje popularnonaukowe, bez wątpienia wywarły duży wpływ na dyskusję na temat zwierząt, ich inteligencji oraz zachowań altruistycznych u naczelnych. A że de Waal wpływowy jest, niech świadczy fakt, że w 2007 roku „Time” umieścił go w setce takich właśnie osób.
„Jak się różnimy” to wyważony dyskurs na temat płci u człowiekowatych. Na podstawie setek badań i tysięcy obserwacji de Waal ukazuje źródła i kontekst różnic w tym zakresie, postępując w myśl przyjętej przez siebie zasady: „Inne naczelne trzymają dla nas lustro, dzięki czemu możemy spojrzeć na płeć kulturową w nowym świetle”. I nie chodzi autorowi o to, że skoro u szympansów jest tak, to u nas też musi być tak. Raczej - skoro u szympansów jest tak, należałoby się więc zastanowić, dlaczego u nas jest tak. Od zabaw i autosocjalizacji, poprzez tożsamość, matriarchat, patriarchat, przemoc, gwałt, samice i samce alfa, do seksu, macierzyństwa i dualizmu umysłu i ciała - wszędzie tam holenderski prymatolog tropi to, co nas różni płciowo i co znajduje odbicie w kulturowym składniku tożsamości dla danej płci. Z krytyczną delikatnością traktuje skrajności, stawia na pozbawiony niezdrowych emocji rozsądek. I za to go czytelnicy szanują.
Artur Telwikas